Mapy myśli

Ludzie od zawsze starają się sporządzać notatki, by zapamiętać ważne informacje, nauczyć się materiału na egzamin lub spotkanie bądź nie zapominać o wspaniałych pomysłach, które przychodzą nam do głowy wraz z powiewem kreatywności. A mimo to wielokrotnie zdarza nam się wypowiadać słowa: Mam to na końcu języka! Na pewno zaraz sobie przypomnę! Dlaczego tak się dzieje? Otóż okazuje się, że technika sporządzania notatek, której jesteśmy uczeni wcale nie jest w 100% efektywna. Na szczęście aktualnie istnieje masa możliwości i technik, które pozwalają nam rozwijać umiejętność „myślenia na papierze”. Jedną z nich jest mapa myśli, która z dnia na dzień cieszy się coraz większym uznaniem i popularnością. Gotowy, by dowiedzieć się, czym są mapy myśli? Jak skutecznie tworzyć mapy myśli? W takim razie zapraszamy do artykułu.

Czym są mapy myśli

Spisywanie notatek linearnych zakłada, że każdy z nas jest w stanie umiejętnie przelać swoje myśli i pomysły na papier. Jednak wiele badań jasno pokazało, że wcale tak nie jest. Istnieją bowiem przeróżne sposoby efektywnej nauki i każda osoba różni się pod kątem preferencji metod przyswajania wiedzy. Okazuję się, że mapy myśli są dla wielu osób zdecydowanie skuteczniejszym narzędziem do nauki. W czym tkwi ich fenomen?

Tworzenie map myśli to nieco inny sposób notowania pomysłów, inspiracji czy informacji. Polega na notowaniu zagadnienia za pomocą połączonych i wynikających z siebie słów kluczy. Słowa te łączymy za pomocą linii bądź strzałek tworząc promienistą strukturę, która oddaje ciąg skojarzeń wychodzących od głównego słowa kluczowego.

Za twórców map myśli uznaje się Tony’ego i Barry’ego Buzan. Opisują oni w swoich publikacjach całą strategię uczenia się z użyciem mapowania myśli, która powstała na kanwie mnemotechnik wspomagających zapamiętywanie.  

Zalety notowania mapami myśli

Zalet notowania map myśli jest wiele. Zacznijmy więc od najważniejszej – otóż technika ta angażuje do pracy obie półkule mózgu jednocześnie. Podczas tradycyjnego przepisywania notatek czy czytania o wiele większy udział bierze lewa półkula. Natomiast podczas tworzenia map myśli lewa półkula odpowiada za część merytoryczną mapy, czyli za zapisywane słowa i wiedzę, która się za nimi kryje, z kolei prawa półkula uaktywnia się dzięki tworzeniu przestrzennych, kolorowych notatek i rysunków. Podsumowując – niewątpliwą zaletą tworzenia map myśli jest jednoczesne angażowanie obu półkul mózgu do pracy, co zwiększa wydajność zapamiętywania.

Kolejno warto wspomnieć o tym, że na mapie myśli w prosty i szybki sposób przedstawić można nawet najbardziej złożone i wielopoziomowe zagadnienia. Oczywiście podczas tworzenia notatek linearnych też jest to możliwe, jednak potok słów, którego musimy użyć, sprawia, że notatki stają się wielostronicowe, a więc zdecydowanie ciężej nam je przyswoić.

Co więcej, mapy myśli są zdecydowanie bardziej czytelne, a ich graficzny i przestrzenny układ umożliwia nam dodawanie kolejnych słów-kluczy bez utraty przejrzystości. Układ map myśli pozwala nam także na natychmiastowe wychwycenie stopnia ważności słowa-klucza – możemy to określić poprzez położenie danego słowa względem głównego, centralnego zagadnienia.

Gdzie wykorzystywać mapy myśli

Mapy myśli są przejrzyste i łatwe do zapamiętania, a jednocześnie ich wizualna atrakcyjność skutecznie przyciąga wzrok. Dzięki temu możliwości ich wykorzystania są naprawdę szerokie. Z map myśli warto korzystać zarówno w życiu prywatnym, jak i podczas edukacji czy wykonywania obowiązków zawodowych. Zwiększanie efektywności jest przecież pożądane na każdej płaszczyźnie życia ?

Mapy myśli najczęściej wykorzystuje się podczas:

• planowania domowych obowiązków, tworzenia list zakupów,
• tworzenia notatek z wykładów, warsztatów, szkoleń i spotkań służbowych,
• nauki do egzaminów i sprawdzianów,
• czytania lektur, książek i artykułów,
• pisania specjalistycznych artykułów i treści,
• planowania i wyznaczania strategii i celów,
• notowania i prezentacji pomysłów,
• notowania i prezentacji postępów projektów,
• burzy mózgów.

Jak tworzyć mapy myśli?

Wielowymiarowość i skuteczna organizacja wiedzy zawartej w mapie myśli sprawia, że podczas procesu tworzenia możemy puścić wodze fantazji. Warto pamiętać, że mapa myśli ma być pomocna dla nas – jeśli lepiej zapamiętujemy symbole graficzne – rysujmy, jeśli bardziej czytelne są dla nas linie – zrezygnujmy ze strzałek. Oczywiście systematyzowanie informacji za pomocą drzewa mapy myśli pomaga nadać im odpowiedni stopień w hierarchii – jest to bardzo ważne w procesie długotrwałego zapamiętywania, jednak to jakich symboli i sposobów użyjesz zależy wyłącznie od Ciebie.

Przedstawimy Ci kilka zasad, które pomogą Ci w stworzeniu efektywnej mapy myśli.

• Przygotuj kartkę – najlepiej wybrać czystą, białą kartkę w formacie A4 lub większym.
• Na środku kartki umieść główne słowo-klucz – obróć kartkę poziomo i na jej środku zapisz bądź narysuj symbol ilustrujący główne słowo-klucz. Może to być ogólna nazwa zagadnienia, zbioru czy działu – w zależności od tego, czego będzie dotyczyć mapa. Warto użyć do tego kolorów, dorysować ramkę czy pogrubić litery – tak, by słowo/symbol-klucz wyróżniało się na tle pozostałych słów i symboli.
• Narysuj główne linie – od centralnego słowa/symbolu narysuj promieniste linie, które będą prowadzić do kolejnych skojarzeń i zagadnień. Mogą to być proste linie, zakrzywione linie, strzałki – to, co podpowiada Ci wyobraźnia. 
• Dodaj nazwy kategorii i pojęć niższego rzędu – na liniach wpisuj pojęcia, które prowadzić będą do kolejnych słów-kluczy. Wyrażenia te spełniają funkcję tytułów/rozdziałów porządkujących. Dalsze etapy mapy tworzymy analogicznie – następny poziom notatki będzie tożsamy z przedstawionym schematem. Istotne jednak jest to, by wiadomości ułożone były od najbardziej ogólnych do najbardziej szczegółowych.
• Stosuj zasadę jeden temat (jedna gałąź) = jeden kolor – proces zapamiętywania jest skuteczniejszy, gdy używamy kolorów. Przyporządkowanie jednego koloru do jednego tematu pozwoli także zachować przejrzystość i czytelność całej mapy.
• Wykorzystuj symbole i grafiki – elementy graficzne wzbogacają mapę myśli i angażują prawą półkulę w proces zapamiętywania. Korzystaj więc z rysunków, piktogramów i symboli. Warto używać również różnych stylów i wielkości liter, przy zachowaniu zasady – im większe i grubsze słowa, tym ważniejsze.
• Nadaj mapie indywidualny charakter – nie zapominaj, że w pamięć najlepiej zapada to, co się nam podoba. Nie bój się więc korzystać nawet z najbardziej szalonych rozwiązań i pamiętaj, że mapa ma być czytelna i atrakcyjna dla Ciebie – wtedy Twoja wydajność pracy na pewno się zwiększy.

Ograniczenia map myśli

Oczywiście, mapy myśli, jak każda inna metoda również mają ograniczenia. Dla osób, które dopiero uczą się, jak tworzyć mapy myśli problemem może być sporządzenie notatki w tej formie np. z wykładu. Jeśli profesor prowadzi skomplikowaną, linearną narrację, a dodatkowo mówi naprawdę szybko, to może okazać się, że w tym wypadku lepiej będzie skorzystać z tradycyjnej, linearnej notatki.

Należy również pamiętać, że w przypadku puszczenia wodzy fantazji, stopień czytelności mapy myśli dla osób innych niż autor może być problematyczny. Jak już wspominaliśmy, wskazane jest, aby mapa myśli była jak najbardziej indywidualna, ponieważ wpływa to na zapamiętywanie informacji. Z drugiej jednak strony czyni to ją mniej uniwersalną. Dobrze więc kierować się zasadą, że podczas tworzenia map myśli dla nas samych możemy używać dowolnych metod, natomiast podczas przygotowywania map, z których korzystać będą również inne osoby zadbać o uniwersalność i przejrzystość.

Na sam koniec wspomnimy jeszcze, że istnieją gotowe mapy myśli. I choć mogą się one przydać w sytuacji, gdy potrzebujemy notatki na zebranie służbowe czy konferencję, to w przypadku tworzenia map dla siebie, warto od początku pracować nad własnym, indywidualnym stylem.

Czy warto stosować mapy myśli

Standardowe, linearne notatki nie angażują naszego mózgu w wystarczającym stopniu. Warto więc skorzystać z narzędzia, które „zmusi” do pracy obie półkule, a tym samym sprawi, że w szybszy i prostszy sposób przyswoimy niezbędne informacje. W trakcie tworzenia indywidualnej mapy myśli używamy pamięci przestrzennej i budujemy system skojarzeń, a więc w późniejszym czasie efektywniej odtwarzamy wszystkie informacje z pamięci. Naszym zdaniem to wyjątkowo przydatne narzędzie i każdy powinien je wykorzystywać, wszak nowoczesna organizacja pracy to klucz do sukcesu. Powodzenia!