Temperament odgrywa istotną rolę w kształtowaniu naszej osobowości i wpływa na nasze zachowanie, reakcje oraz relacje z innymi ludźmi – innymi słowy to m.in. dzięki temperamentowi jesteśmy w stanie zauważyć dzielące nas różnice indywidualne. Zrozumienie typologii temperamentów jest kluczowe dla lepszego poznania samego siebie, zrozumienia innych, a także efektywnego zarządzania relacjami.

Dziś skupimy się więc na przedstawieniu roli temperamentu w kształtowaniu zespołu cech naszej osobowości, omówimy definicję temperamentu, jego klasyfikację i wpływ na nasze życie. Podpowiemy także się, jak rozpoznać swój własny temperament i jak wykorzystać tę wiedzę w praktyce, aby lepiej radzić sobie w relacjach, w pracy i w życiu codziennym. Jeśli interesuje Cię ten temat, to zapraszamy do lektury! 

Czym jest temperament?

Mówiąc najogólniej, temperament to zespół cech osobowości charakteryzujący nasze reakcje emocjonalne, zachowanie i sposób reagowania na różne bodźce. Jest to część naszej osobowości, która kształtuje się już we wczesnym dzieciństwie. Temperament dziecka oczywiście wzbogaca się wraz z wiekiem, ale warto wiedzieć, że temperament jest względnie stały przez całe życie – nie tak łatwo go zmienić 🙂 Temperament wpływa na naszą aktywność, poziom energii, żwawość, tendencje i reaktywność emocjonalną oraz na gotowość do podejmowania ryzyka czy unikania nowych sytuacji.

Co ciekawe, badania nad temperamentem sięgają starożytności, ale to Hipokrates był jednym z pierwszych, którzy próbowali sklasyfikować różne typy temperamentów. W jego teorii wyróżniono cztery podstawowe temperamenty: sangwiniczny, choleryczny, flegmatyczny i melancholijny. Od tamtej pory badacze rozwijali różne modele temperamentu, w tym modele oparte na cechach osobowości oraz modele neurobiologiczne, które wyjaśniają, jak mózg wpływa na temperament (typy temperamentu według Hipokratesa opiszemy dokładniej w dalszej części tego artykułu).

Temperament ma istotny wpływ na wiele aspektów naszego życia. Wpływa na nasze preferencje, wybory, a poniekąd również na kompetencje np. warunkuje to, czy jesteśmy bardziej skłonni do aktywności fizycznej czy wolimy spokojniejsze zajęcia. Ma również znaczący wpływ na nasze relacje z innymi ludźmi, ponieważ różne typy temperamentów mogą świetnie się uzupełniać lub wręcz przeciwnie – nie zawsze znajdą wspólny język. Zrozumienie temperamentu może pomóc w skutecznym komunikowaniu się z innymi oraz lepszym zarządzaniu emocjami i relacjami interpersonalnymi.

Rodzaje temperamentu według Hipokratesa i Galena

Skoro przedstawiliśmy, czym jest temperament w pigułce, czas przejść do różnych klasyfikacji tego zjawiska. Jak wspomnieliśmy teoria Hipokratesa jest jedną z najwcześniejszych i najbardziej znanych podejść do klasyfikacji temperamentów. Według Hipokratesa istnieją cztery podstawowe typy temperamentu, z których każdy charakteryzuje się innymi cechami. Co istotne, Hipokrates nie badał osobowości ludzi poprzez analizę ich charakterów. Do określenia temperamentu danej osoby wykorzystywał płyny/soki, które znajdują się w ciele człowieka. I tak według Hipokratesa wpływ na temperament wynikał z zależności od dominujących w organizmie owych płynów. 

4 typy osobowości według Hipokratesa to:

  • sangwinik (przewaga krwi) – osoby o temperamentach sangwinicznych są zazwyczaj pełne energii, entuzjastyczne i towarzyskie. Towarzyski sangwinik lubi być w centrum uwagi i łatwo nawiązuje kontakty z innymi.
  • choleryk (przewaga żółci) – cholerycy są ambitni, zdeterminowani i często impulsywni. Mają silną wolę i skłonność do przywództwa, choć czasami łatwo się denerwują. 
  • flegmatyk (przewaga śluzu) – osoby flegmatyczne są zwykle spokojne, opanowane i trudno wytrącić je z równowagi. Są cierpliwe i łatwo przystosowują się do zmieniających się sytuacji. 
  • melancholik (przewaga żółci czarnej) – melancholicy są wrażliwi, refleksyjni i skłonni do introspekcji. Mają tendencję do bycia perfekcjonistami i często przeżywają głębokie emocje.

Oczywiście 4 typy temperamentu Hipokratesa to dopiero początek. Równie ciekawa jest teoria temperamentu Galena, która była rozwijana w starożytnym Rzymie i stanowiła kontynuację wcześniejszych koncepcji temperamentu, takich jak teoria Hipokratesa. Galenus wierzył, że temperament jest wynikiem równowagi między różnymi płynami cielesnymi, zwłaszcza czterema podstawowymi płynami: krwią, śluzem, żółcią i czarną żółcią. Każdy z tych płynów był związany z określonymi cechami temperamentu i tak wyróżnił 4 rodzaje temperamentu:

  • krew (sanguinis) – Galeniczny temperament sangwiniczny – osoby o sangwinicznym temperamencie uważane były za radosne, pełne energii i towarzyskie. Galenus przypisywał nadmiar krwi osobom o tym temperamencie, co miało prowadzić do ich ekspansywności i entuzjazmu.
  • śluz (phlegma) – Galeniczny temperament flegmatyczny – flegmatycy byli opisywani jako spokojni, opanowani i mało reaktywni emocjonalnie. Według Galena, nadmiar śluzu w organizmie prowadził do spowolnienia reakcji emocjonalnych i aktywności.
  • żółć (chole) – Galeniczny temperament choleryczny – osoby o cholerycznym temperamencie były uważane za ambitne, zdeterminowane i często nerwowe. Galenus przypisywał nadmiar żółci osobom o tym temperamencie, co według niego sprawiało, że byli oni skłonni do intensywnych reakcji emocjonalnych.
  • czarna żółć (melaina chole) – Galeniczny temperament melancholijny – melancholicy byli opisywani jako wrażliwi, zapatrzeni w siebie i skłonni do smutku. Według Galenusa, nadmiar czarnej żółci wpływał na skłonność do melancholii i refleksji.

Teoria temperamentu Galena miała wpływ na medycynę i psychologię przez wieki, chociaż obecnie jest traktowana jako nieaktualna i nie poparta dowodami naukowymi. Współczesne podejścia do temperamentu opierają się na bardziej zaawansowanych badaniach nad osobowością i psychologią. Współczesne modele temperamentu często opierają się bowiem na analizie cech osobowości. Przykładem takiego modelu jest „Big Five”, który wyróżnia pięć głównych cech osobowości: ekstrawersję, neurotyczność, ugodowość, sumienność i otwartość na doświadczenie. Te pewne cechy mogą być wykorzystane do opisania temperamentu danej osoby i opisują wpływ temperamentu na jej zachowania czy skłonność do intensywnego reagowania na bodźce.

Inne podejścia do temperamentu skupiają się na podłożu neurobiologicznym. Te modele analizują biologicznie uwarunkowane różnice indywidualne w reaktywności i sprawdzają, jak układy nerwowe wpływają na nasze zachowanie i reakcje emocjonalne. Badania nad neurobiologią temperamentu dostarczają cennych informacji na temat tego, dlaczego różne osoby reagują inaczej na te same sytuacje. W każdym razie, rozumienie różnych modeli temperamentu pomaga lepiej zrozumieć siebie i innych oraz pozwala na efektywniejsze zarządzanie emocjami, interakcjami z innymi czy reakcjami na bodźce z zewnątrz.

Jak rozpoznać swój temperament?

Niezależnie od tego, jak wiele charakterystyk temperamentów wymienimy, drogi do odkrycia swojego typu osobowości są bardzo podobne. A pierwszym i najprostszym sposobem jest oczywiście samorefleksja i samoocena. Zastanów się nad swoimi reakcjami emocjonalnymi – przemyśl, jak zazwyczaj reagujesz na sytuacje stresowe, radosne, smutne i inne. Czy jesteś skłonny do ekspresji emocji czy raczej utrzymujesz je w sobie? Kolejno analizuj swoje zachowanie – obserwuj, jakie aktywności lub sytuacje sprawiają Ci radość i satysfakcję, a które mogą Cię frustrować lub niepokoić. Czy masz tendencję do szybkiego reagowania, czy wolisz wszystko przemyśleć? Czy preferujesz utrzymywanie wysokiego tempa aktywności czy wolisz spokojny relaks? Spróbuj rozważyć swoje tendencje interpersonalne, pomyśl, czy jesteś otwarty na nowe znajomości, czy raczej jesteś ostrożny w kontaktach z innymi ludźmi. Czy lubisz towarzystwo, czy bardziej cenisz samotność?

Temperament jest czymś, co bardzo efektywnie można sprawdzić za pomocą testów temperamentu i osobowości. W tym celu możesz skorzystać z dostępnych narzędzi online. Istnieje wiele testów osobowości i temperamentu dostępnych w internecie, które pomagają określić Twój temperament. Jednym z popularnych narzędzi jest „Formalna charakterystyka zachowania – kwestionariusz temperamentu” oparty na regulacyjnej teorii temperamentu autorstwa polskiego psychologa Jana Strelaua. Pomocnym narzędziem może być także Test osobowościowy DISC, który zakłada podział na 4 style komunikacji według Williama Marstona.

Oczywiście jeśli masz trudności trudności z samodzielnym rozpoznaniem swojego temperamentu, warto skonsultować się z profesjonalnym terapeutą, psychologiem lub doradcą. Specjalista pomoże Ci zrozumieć swoje reakcje emocjonalne i zachowania oraz zidentyfikować ewentualne obszary do pracy nad sobą.

Jak rozpoznać swój temperament?

Flegmatyk, choleryk, sangwinik, melancholik – zrozumienie różnic między temperamentami

Różne temperamenty mają wpływ na nasze zachowanie i reakcje w różnych sytuacjach życiowych. Dla przykładu osoby o temperamencie sangwinicznym są energiczne, towarzyskie i łatwo nawiązują kontakty interpersonalne. Ich entuzjazm może sprawiać, że są dobrze widziane w grupie. Będą więc zupełnie inni w odniesieniu do osób o temperamencie flegmatycznym. Flegmatycy są bowiem spokojni, cierpliwi i wyważeni. Zazwyczaj unikają konfliktów i starają się zachować równowagę emocjonalną. 

Jak nie ciężko zauważyć, różnice temperamentów mogą prowadzić do konfliktów w relacjach interpersonalnych. Na przykład osoby o temperamentach cholerycznym i melancholijnym mogą mieć trudności w zrozumieniu siebie nawzajem ze względu na różnice w ekspresji emocji i podejściu do problemów. Różnice temperamentów w związkach mogą przynosić zarówno zalety, jak i wyzwania. Na przykład, związek między osobą sangwiniczną a osobą melancholijną może zapewnić równowagę między ekspresją emocji a refleksją. Jednak konflikty mogą wynikać z różnic w podejściu do organizacji codziennego życia czy podejmowania decyzji. Dlatego kluczowe jest rozwijanie umiejętności komunikacji i empatii, aby lepiej rozumieć potrzeby i reakcje innych.

Typ osobowości – jak wykorzystać wiedzę o swoim temperamencie w codziennym życiu?

Poznanie typów temperamentów może znacznie znacznie ułatwić nam codzienne funkcjonowanie. Przede wszystkim świadomość swojego własnego temperamentu może pomóc w zrozumieniu, dlaczego reagujesz w określony sposób w sytuacjach stresowych. A to z kolei pomoże rozwinąć odpowiednią strategię radzenia sobie ze stresem.

Co więcej, zrozumienie i akceptacja różnic temperamentów może przyczynić się do lepszych relacji interpersonalnych oraz skuteczniejszego radzenia sobie ze stresem i konfliktami. Ucz się technik radzenia sobie ze stresem, które są dostosowane do Twojego temperamentu. Na przykład osoby o temperamencie cholerycznym mogą korzystać z aktywności fizycznej, podczas gdy osoby melancholijne mogą znaleźć ulgę w medytacji. Warto inwestować w rozwijanie tych umiejętności, aby osiągnąć bardziej harmonijne życie osobiste i zawodowe.

Wszyscy ludzie reagują na komunikację inaczej, zależnie od swojego temperamentu. Dlatego ważne jest, aby słuchać uważnie, co inna osoba ma do powiedzenia, nie przerywając ani nie oceniając jej w trakcie rozmowy. Warto także dostosować swój sposób komunikacji do temperamentu swojego rozmówcy. Jeśli wiesz, że rozmawiasz z osobą o temperamencie melancholijnym, być może lepiej będzie prowadzić spokojną i wyważoną rozmowę, unikając impulsywnych zachowań. Zrozumienie, że różne temperamenty mogą interpretować komunikat inaczej, może pomóc Ci w unikaniu nieporozumień i konfliktów. 

Jak widzisz, zrozumienie i akceptacja różnic temperamentów może przyczynić się do lepszych relacji interpersonalnych (zarówno w życiu prywatnym jak i zawodowym), a także pomóc w skutecznym zarządzaniu stresem. Pamiętaj, by zawsze być gotowym do wsparcia innych ludzi w trudnych sytuacjach, staraj się zrozumieć ich uczucia i reakcje, nawet jeśli różnią się od Twoich. Różnice temperamentów są naturalne i choć mogą prowadzić do różnic w reakcjach i podejściu do życia, to właśnie różnorodność temperamentów wzbogaca nasze relacje!